حجیت سد ذرایعحجیت سد ذرایع، صحّت استناد به سدّ ذرایع در استنباط حکم شرعی است. ۱ - تعریفحجیت سد ذرایع، به معنای صحت استناد به سد ذرایع به عنوان منبعی برای استنباط احکام شرعی است. ۲ - نظر علمای اهل سنتمیان علمای اهل سنت درباره حجیت سد ذرایع اختلاف است: ۱. «ابن حزم ظاهری» به طور مطلق آن را حجت ندانسته است؛ ۲. «مالک بن انس» و «احمد بن حنبل» به طور مطلق آن را پذیرفته‌اند؛ ۳. «شافعی» و «ابوحنیفه» در برخی موارد به حجیت آن معتقدند. ۳ - نظر علمای شیعهعلمای شیعه، سد ذرایع را به عنوان منبع شناخت احکام نپذیرفته‌اند، هر چند نظریات برخی از علمای شیعه درباره «مقدمه واجب» ممکن است در عمل، با نظر کسانی که اعتقاد به حجیت سد ذرایع دارند، یکسان باشد. ۴ - ادله حجیت سد ذرایعطرفداران حجیت سد ذرایع برای اعتبار آن به ادله اربعه استناد نموده‌اند؛ برای نمونه، به برخی آیات مورد استناد اشاره می‌گردد: ۱. «و لا تسبّوا الذین یدعون من دون الله فیسبّوا الله عدوا بغیر علم؛ به آن‌هایی که غیر خدا را می‌خوانند، دشنام ندهید تا مبادا ندانسته و از روی عداوت، خدا را دشنام دهند». ۲. «و لا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن؛ زنان به هنگام راه رفتن پای خود را بر زمین نکوبند تا زینت‌های پنهان آنها دانسته شود.». به موجب این آیات، حرام شدن اعمال یاد شده صرفاً به دلیل مفسده‌ای است که در ذی المقدمه آنها وجود دارد (البته چنین صراحتی در این آیات وجود ندارد). [۴]
اصول الفقه، ابو زهره، محمد، ص۲۷۰.
[۶]
مباحثی از اصول فقه، محقق داماد، مصطفی، ج۲، ص۱۸۸.
[۷]
اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۲، ص (۸۹۰-۸۸۸).
[۸]
منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، جناتی، محمد ابراهیم، ص (۳۸۰-۳۷۴).
۵ - عناوین مرتبطسدّ ذرایع. ۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۹۸، برگرفته از مقاله «حجیت سد ذرایع». |